VỀ LÝ TƯỞNG XÂY DỰNG “TÔN GIÁO TOÀN CẦU”

Ảnh: Họp mặt Liên Tôn do Ban Mục Vụ Đối Thoại Liên Tôn TGP [Công giáo] /TP.HCM tổ chức (2013)

1. Lý do của xu thế xây dựng tôn giáo toàn cầu
Trong lịch sử nhân loại, từ mấy ngàn năm, do nhu cầu tâm linh của con người, các tôn giáo đã lần lượt được các Giáo chủ sáng lập, truyền bá rộng rãi trên thế giới. Nhưng với bản sắc của nguồn gốc địa phương, bản sắc văn hóa của từng dân tộc, nền giáo lý và các nghi thức đặc thù, giữa các tôn giáo có nhiều dị biệt, khiến cho tín đồ của tôn giáo này không thông cảm, thậm chí không chấp nhận các tôn giáo khác. Tệ hại hơn nữa, kỳ thị lẫn nhau, dẫn đến tranh chấp hay chiến tranh tôn giáo.
Mặt khác, trên đà phát triển đa tôn giáo, người ta nhận thấy mỗi tôn giáo đều có ít nhiều yếu tố tích cực góp phần cải thiện đời sống thực tiễn và nâng cao tinh thần hướng thượng. Từ đó nảy sinh khuynh hướng kết liên tôn giáo hầu khắc phục mặt tiêu cực đồng thời phát huy mặt tích cực, để có đủ năng lực toàn diện phụng sự con đường tiến hóa của nhân sanh. Thế là xu thế xây dựng tôn giáo toàn cầu nở rộ từ các nhà lãnh giáo đến các nhà xã hội nhân văn.Tuy nhiên, khái niệm “tôn giáo toàn cầu” và “toàn cầu hóa tôn giáo” lại có nhiều tranh luận.

2. Thế nào là tôn giáo toàn cầu?
_ Trong thực trạng tôn giáo thế giới ngày nay, thử nghĩ có thể thành lập “Một tôn giáo toàn cầu”? Xin nhấn mạnh chữ “Một”. Nếu chỉ có một, một tôn giáo duy nhất được gọi là tôn giáo toàn cầu, điều đó không thể khả thi. Vì trên thực tế tôn giáo thế giới là đa tôn giáo. Mỗi tôn giáo có một giáo chủ riêng, nền giáo lý riêng và có thể là quốc giáo của một nước nào đó. Liệu tổng thể đa tôn giáo có thể tôn xưng một TG nhất định là tôn giáo toàn cầu? Câu trả lời là không thể.
_ Vậy nên hiểu “Tôn giáo toàn cầu ” là tôn giáo phổ quát  (universal religion) ám chỉ liên quan đến từng con người có khác hơn nghĩa tôn giáo toàn cầu liên quan đến không gian toàn hành tinh

3. Trước hết phải khẳng định, trên mặt bằng đa tôn giáo của thế giới hiện nay, chỉ có thể xây dựng một nền giáo lý phổ quát làm di sản chung cho nhân loại. Khảo sát định hướng đó, có thể lần lượt kể đến những luồng gió mới như:

a) Chủ trương liên tôn giáo của Cộng đồng Vatican II:
Công đồng Vatican II đề cập đến khía cạnh tích cực của nhiều tôn giáo, nhìn nhận có yếu tố chân lý và thánh thiện, trong đó: “Giáo hội Công giáo không hề phủ nhận những gì là chân thật và thánh thiện nơi các tôn giáo. Với lòng kính trọng chân thành, Giáo hội xét thấy những phương thức hành động, những lối sống, những huấn giới và giáo thuyết kia, tuy có nhiều điểm khác với chủ trương mà Giáo hội duy trì, nhưng vẫn thường có ánh sáng của Chân lý vốn hằng chiếu soi cho hết mọi người” (NA, 2)(8) . Giáo hội Công giáo luôn cổ vũ việc xây dựng một cuộc sống chung hài hòa trong xã hội, mời gọi tín đồ của mình hợp tác với tín đồ các tôn giáo khác trong việc thăng tiến các giá trị tinh thần, luân lý cũng như văn hóa xã hội

b) Cộng đồng Tôn giáo Baha’ i tổ chức Buổi tọa đàm "Ngày hòa hợp tôn giáo toàn cầu"
Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc đã thiết lập “TUẦN LỄ HÒA HỢP TÔN GIÁO TOÀN CẦU” vào tuần lễ đầu tháng Hai hàng năm, qua Nghị quyết GA 11013 ngày 20/10/2010.
Nhằm hiện thực hóa tinh thần của Nghị quyết, Cộng đồng Tôn giáo Baha’i tại thành phố Hồ Chí Minh đã có sáng kiến tổ chức buổi gặp gỡ giữa các vị trách nhiệm một số tôn giáo với chủ đề của năm nay là "PHÁT TRIỂN ĐỜI SỐNG TÂM LINH", vào lúc 9g00, ngày 2.2.2016, tại số 45 Nguyễn Phi Khanh, P. Tân Định, Quận 1.
Hiện diện tại buổi tọa đàm có đại diện các tôn giáo: Baha’i, Cao Đài, Công Giáo, Islam, Minh Lý Đạo. Về phía Chính quyền có vị đại diện Ban Tôn Giáo Tp.HCM, và ủy viên tín ngưỡng và tôn giáo phường sở tại.
Trước khi vào nội dung, Ban tổ chức (BTC) đã mời từng tôn giáo lần lượt cầu nguyện theo niềm tin đặc thù của tôn giáo mình. (BVHH - Ban MV Đối thoại Liên tôn TGP, T5, 04/02/2016 - 16:43)

c) Di sản đa dạng tôn giáo:Trong 2 ngày 25 – 26/9/2013, Ban Tôn giáo Chính phủ phối hợp với phái đoàn Liên minh châu Âu tổ chức hội thảo quốc tế về các vấn đề tôn giáo theo chủ đề “Giá trị di sản của đa dạng tôn giáo Việt Nam và những đóng góp đối với xã hội Việt Nam” tại khách sạn Candeo, Hà Nội.
Đại biểu tôn giáo Cao Đài đã phát biểu trong cuộc Hội thảo quốc tế nói trên như sau:
Khảo sát giá trị di sản đa tôn giáo tại Việt Nam, có thể nêu ra các đặc điểm như sau:
1. Trước tiên là giá trị di sản xây dựng con người có “luân lý đạo đức” trong xã hội. Khảo sát đa dạng tôn giáo ở vùng Tây Nam Bộ ( Bửu Sơn Kỳ Hương, Tứ Ân Hiếu Nghĩa, Hòa Hảo, Cao Đài . . .) ta dễ thấy giá trị di sản “tu nhân –học Phật” (3) được ứng dụng phổ biến cho toàn thể tín đồ. Tinh thần Ngũ giới cấm (4) là giới luật rất căn bản trong Phật giáo, vẫn tìm thấy bàng bạc trong Luật Hồi giáo, trong 10 điều răn Thiên chúa giáo, không thay đổi trong Cao Đài, trong Minh Sư, Minh Lý, và trong thực tế sống đạo của tín đồ các tôn giáo bản địa Việt Nam.
2. Giá trị di sản thứ hai là giá trị “an sinh xã hội”.
3. Giá trị thứ ba là giá trị văn hóa tâm linh.
4. Giá trị thứ tư là giá trị truyền thống tam giáo đồng nguyên
5. Giá trị di sản nhân bản
Nhân bản là bản vị con người. Trong tổng thể đa tôn giáo, đương nhiên các tôn giáo đều tôn thờ đấng Thiêng liêng tối cao theo những đức tin riêng. Nhưng cái làm cho đa tôn giáo có một di sản chung là giá trị nhân bản. Nói dễ hiểu hơn là tôn giáo không bỏ qua nhân vị và năng lực của con người trong sứ mệnh hoàn thiện xã hội song song với sứ mệnh tiến hóa tâm linh. Bởi vì “Nhất thiết chúng sinh giai hữu Phật tính” (Phật), “ Đạo Thầy là các con, các con là Thầy”(Cao Đài), “Chúa ở trong lòng mọi người” (9) (Thiên Chúa), Tam Tài “Thiên – Địa – Nhân đồng đẳng” (Nho). Cho nên, góp phần xây dựng xã hội an lạc tiến bộ gọi là “Tu Nhân”. Do đó, giá trị di sản ở đây là phát huy, vận dụng, thiên bẩm, phật tính, cái “Tài Nhân” trong Tam Tài để xây dựng, bảo vệ đất nước, xã hội, dân tộc; nói rộng ra là phụng sự nhân loại và văn minh thế giới.
 
d) Đại sư Swami Vivekananda1863 - 1902, nhà Vedanta Ấn giáo nổi tiếng từng tuyên bố:
“Có phải thật sự là tất cả những tôn giáo trên thế giới đối nghịch với nhau ? Tôi không muốn đề cập tới các hình thức bên ngoài bao phủ những tư tưởng lớn. Tôi không muốn bàn tới những đền đài, văn tự, nghi lễ, kinh sách khác biệt của mỗi tôn giáo. Tôi muốn nói tới cái hồn sâu kín nơi mỗi một tôn giáo. Mỗi tôn giáo đều mang bên trong một linh hồn, và cái hồn này có thể không giống với những linh hồn mà các tôn giáo khác chứa đựng, nhưng có đúng là có một sự mâu thuẫn ? Chúng nó trái ngược nhau hay là bổ túc cho nhau ? Vấn đề là đây.
“Tôi tin rằng các tôn giáo không mâu thuẩn với nhau mà bổ khuyết cho nhau. Có thể nói như vầy là mỗi tôn giáo chiếm giữ một phần của chân lý vĩ đại và hiến dâng tất cả tinh lực để sống và biểu hiện cái phần đặc biệt này của chân lý. Vậy những cố gắng của họ tương trợ với nhau và không lọai trừ lẫn nhau, đó là nguyên tắc. [ . . .]”

e) Sau đây là trích dẫn bài diễn văn của Ông S.N.Goenka vào thứ ba, ngày 29 tháng 8 năm 2000 tại Đại sảnh đường Liên Hiệp Quốc cho những người tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Thiên niên về Hòa bình Thế giới:
“Khi nào có bóng tối thì cần đến ánh sáng.
Ngày nay, với rất nhiều đau thương gây ra bởi xung đột tàn khốc, chiến tranh và đổ máu, thế giới rất cần đến hòa bình và hòa hợp. Đây là một thử thách lớn lao cho những nhà lãnh đạo tôn giáo và tinh thần. Chúng ta hãy chấp nhận sự thử thách này. . .”

f) Đạo Cao Đài nêu lên yêu cầu “Quyền pháp Đạo” và “Thực thể Đạo cứu thế” làm Giáo thuyết phổ quát.
_ Quyền pháp đạo vượt lên trên giáo điều tôn giáo nhằm thực hiện kỳ được công năng chuyển hóa nội tâm con người lẫn các đối tượng tín ngưỡng và tôn giáo: “Trong hiện tình nhân loại phân tranh chiến đấu, đó chính là sở vật thực tại đang biến dưỡng. Một là nếu như quả trứng không ngòi, thế giới này sẽ tự hủy diệt. Hai là nếu có điểm quyền pháp thì thế giới này sẽ tạo một thiên đàng thuần chánh.[ . . .]
“Nếu không làm được đông thành xuân, phàm tục thành Tiên Thánh, loạn nên trị, chiến đấu ra an bình, vị kỷ ra đại đồng, chính là chưa đạt được quyền pháp đó.
Quyền pháp không giao riêng cho ai, cho xã hội nào, cho tôn giáo nào. Quyền pháp có vẫn có, tùy tâm ý mà đạt định, tùy sứ mạng mà nhận lãnh."
_ “Thực thể Đạo cứu thế: " Đại Từ Phụ dựng Cao Đài nơi vùng Đông Nam Á này để làm quyền pháp. Chính sứ mạng quyền pháp này thúc đẩy mọi sở vật thực tại tôn giáo kết thành thực thể "Đạo cứu thế" trong Tam Kỳ Phổ Độ, cũng như cái ngòi gà trong quả trứng vậy. "

Như thế, các tôn giáo muốn đạt được hiệu quả thực tiễn cứu độ nhân loại, phải lột xác tôn giáo để nhắm vào giá trị cứu độ phổ quát gọi là Đại Đạo. Nên chính nền giáo lý Cao Đài thường nhấn mạnh sự phân biệt “Cao Đài tôn giáo” và “Cao Đài Đại Đạo”. Đừng hiểu “Đại Đạo” là tôn giáo lớn về tổ chức hay số lượng tín đồ rất cao. Từ đó, phương châm “Cao Đài không phải Cao Đài mới thật là Cao Đài” là cẩm nang của toàn đạo nói chung.

Do đó suy ra, muốn đạt đến giá trị phổ quát của một tôn giáo, giáo lý tôn giáo ấy phải hoàn toàn phá chấp, nghĩa là chính mình không bảo thủ và xóa bỏ ngăn cách với mọi tôn giáo khác. Ấy là :

“ Tôn chỉ Đạo dung hòa hiện thực,
Thể bao la đồng nhứt quán thông,
Bao la đem đến đại đồng,
Đồng nguyên nhứt lý cộng thông lưu hành.
Không sự thể giới ranh hạn hẹp,
Thì Đạo Trời vui đẹp biết bao,
Cao Đài là cái đài cao,
Vượt lên tất cả đón rào ngăn che.
Thấy tỏ rõ mà nghe thấu suốt,
Có gì đâu hạn cuộc được ta,
Ngoài trời Thượng Đế bao la,
Trong lòng vạn tượng cũng là Chí Tôn.“

TÓM LẠI
1. Hiện nay, nếu đặt vấn đề thành lập một tôn giáo toàn cầu hay tôn giáo phổ quát, thì trên thế giới, chưa có tôn giáo nhất định nào, đơn phương có thể thực hiện được.
2. Xu thế thời đại là kêu gọi các tôn giáo xích lại gần nhau bằng cách tìm hiểu và nhìn nhận tinh hoa hướng thượng của từng tôn giáo.
3. Điều tiên quyết là phải xây dựng kỳ được một nền giáo lý phổ quát, trong đó mỗi tôn giáo đều tìm thấy căn cơ đức tin và mục đích cứu độ của mình.
4. Được như thế, mới khả dĩ liên kết hình thành “Thực thể Đạo Cứu Thế” có sứ mạng cứu độ chung, toàn diện mà không dành riêng cho đơn vị cá biệt nào.
5. Tôn giáo nào, nhân vật nào có tâm nguyện cứu thế chí thành, đương nhiên thọ bẩm sứ mạng Quyền pháp đạo. “ Chính sứ mạng quyền pháp này thúc đẩy mọi sở vật thực tại tôn giáo kết thành thực thể "Đạo cứu thế" trong Tam Kỳ Phổ Độ, cũng như cái ngòi gà trong quả trứng vậy.”
6. “Quyền pháp Đạo chính là sự thương yêu . ..” .
7. Cuối cùng, có thể nói “Thực thể Đạo cứu thế” chính là Đại Đạo đã thoát ly tôn giáo để đạt đến tuyệt đích “Đại đồng, Giải thoát”. Những ai có lý tưởng Tôn giáo toàn cầu hay Tôn giáo phổ quát, hãy hướng về “Thực thể Đạo cứu thế”


(*) CQPTGL